Zuzanna Patkowska 03.03.2021

Afrofuturyzm - Science-Fiction Wyjaśnione

Afrofuturyzm - Science-Fiction Wyjaśnione

Science-fiction już od kilku dekad jest miejscem, w którym różne grupy społeczne mogą odnaleźć swój własny głos, zwłaszcza że przez wiele lat światowa fantastyka i literatura jako taka, były bardzo zdominowane przez twórców z Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych. Tymczasem związek między kulturą a technologią, podbój kosmosu czy wizje przyszłości mogą być rozpatrywane nie tylko w europocentrycznym kontekście, ale też, na przykład, poprzez pryzmat czarnej społeczności.

Zanim przejdziemy do omawiania afrofuturyzmu, trzeba go odróżnić od afrykańskiego futuryzmu (africanfuturism), bo choć oba te pojęcia odnoszą się do ludności pochodzącej z Afryki, do afrykańskiej estetyki zmieszanej z futuryzmem i do science-fiction na motywach unikalnych doświadczeń tejże ludności, afrofuturyzm skupia się na Afroamerykanach i innych przedstawicielach afrykańskiej diaspory na świecie, podczas gdy afrykański futuryzm – na kontynencie afrykańskim.

Invisible_ManAfrofuturyzm łączy ze sobą elementy science-fiction z afrykańską i afroamerykańską estetyką, a jego charakterystyczne cechy to: groteska (charakterystyczna zwłaszcza w sztuce i polegająca na mieszaniu ze sobą starych i nowych obrazów i idei), feminizm (rozumiany jako przedstawienie doświadczeń i problemów czarnych kobiet oraz ich seksualności), alienacja czarnej społeczności (wynikająca z historycznych zawirowań; jak również alienacja jako próba odkrywania własnych prawd, niezależnie od dominującej retoryki), odbieranie z powrotem tego, co zostało utracone na skutek kolonializmu; a także motyw wody jako źródła życia. Oczywiście, ponieważ afroturuzym czerpie z doświadczeń czarnej społeczności, często powtarzającymi się motywami jest ucisk, kolonializm, niewolnictwo, poczucie bycia bezsilnym oraz wybicie się na wolność – wszystko podlane futurystycznym sosem. Pojawiają się tam również wątki przyszłości – utopijnej bądź dystopijnej – z punktu widzenia właśnie afrykańskiej diaspory.

sun-raJako prekursora afrofuturyzmu uważa się Ralpha Ellisona za jego wydaną w 1952 roku powieść Niewidzialny człowiek (nie mylić z powieścią Herberta George’a Wellsa pod tym samym tytułem), gdzie tytułowa niewidzialność głównego bohatera odnosiła się do poczucia bycia niezauważalnym i traktowanym przedmiotowo ze względu na kolor skóry. Innymi przykładami wczesnego afrofuturyzmu jest seria książek Patternist Octavii Butler; powieść Aye, and Gomorrah… Samuela L. Delany’ego i twórczość Stevena Barnesa. Tak naprawdę jednak początek aftrofuturyzmu miał miejsce w latach siedemdziesiątych, w muzyce. Za pierwszego afrofuturystę uważa się jazzmana Sun Ra, który w swoich utworach łączył ze sobą motywy afrykańskie i kosmiczne. Wkrótce wielu innych artystów scenicznych zaczęto zaliczać się do nurtu afrofuturystycznego, między innymi, George’a Clintona, grafika Tadanori Yokoo (który zaprojektował okładkę do albumu Agharta Milesa Davisa), czy hiphopowca Afrikę Bambaataa. Na początku lat dziewięćdziesiątych krytyk Mark Dery napisał esej, w którym zwrócił uwagę na motywy charakterystyczne dla science-fiction pisanego przez czarnych autorów i rozpowszechnił termin „afrofuturyzm” w kontekście innym niż tylko muzyka. Kolejni badacze – tacy jak Alondra Nelson, Greg Tate czy Kodwo Eshun – rozwijali temat, pisząc o twórcach działających w ramach afrofuturyzmu.

lovecraft-countryPonieważ w dzisiejszych czasach na Zachodzie coraz ważniejsza staje się tak zwana reprezentacja, rozumiana jako ukazywanie zmarginalizowanych dotąd grup, coraz więcej twórców sięga po afrofuturyzm. W zakresie muzyki pod ten podgatunek podchodzą, na przykład, Beyoncé, czy Erykah Badu. Jeśli zaś chodzi o utwory science-fiction, to zalicza się do nich, chociażby, Lovecraft Country (książkę i serial na jej podstawie), a także komiksy superbohaterskie (oraz oparte na nich filmy i seriale) o Luke’u Cage’u, Czarnej Panterze i Black Lightning. Powstaje również antologia Dark Matter, poświęcona fantastyce tworzonej przez czarnych twórców.

Napisz komentarz (bez rejestracji)

sklep

Najnowsze wpisy

kontakt