Centrala telefoniczna Strowgera - nowy wymiar komunikacji

Niektóre wynalazki mają wydźwięk iście spektakularny, inne, niejako “przezroczyste”, wywierają wpływ w sposób subtelny i niedostrzegalny. Jeszcze inne, będąc wzajemnie komplementarne, ujawniają swoje możliwości dopiero wchodząc w relacje. Oczywiście trudno jest z dzisiejszej perspektywy przecenić społeczny wymiar wynalezienia telefonu, jednak wydaje się, iż jego potencjał zaczął być w pełni wykorzystywany dopiero po skonstruowaniu urządzenia realizującego automatyczne łączenie abonentów. 

Pośrednictwo telefonistki

Z historią powstania automatycznej centrali telefonicznej związana jest anegdota, w której główne role odgrywają podejrzliwość i nieufność oraz przeświadczenie o nieuczciwości konkurencji. Almon Brown Strowger przedsiębiorca pogrzebowy z Kansas City, żył bowiem w przekonaniu, iż telefonistka będąca prywatnie żoną (w innej wersji tej historii jest po prostu skorumpowaną operatorką) konkurenta z branży funeralnej przekierowuje połączenia pod numer swojego męża, który przejmując klientów Strowgera naraża go na poważne straty finansowe. Strowger postanowił temu zaradzić i wyeliminować udział nieuczciwej, jego zdaniem, telefonistki. Swoim pomysłem racjonalizatorskim udało mu się wyeliminować wszystkie telefonistki lokalnych central telefonicznych, czyniąc łączenie rozmów szybszymi, pewniejszymi oraz bardziej zaufanymi, bowiem podsłuchiwanie treści rozmów przez osoby realizujące połączenia było wówczas możliwe, a podejrzenia o to dość powszechne.

Pośrednictwo centrali telefonicznej było konieczne, aby istniała możliwość połączenia między więcej niż dwoma abonentami. Pierwsze centrale telefoniczne pojawiły się już w 1878 roku (patent na telefon Bella pochodzi z roku 1876), a istota ich działania opierała się w dużej mierze na działaniu czynnika ludzkiego czyli pracy telefonistki. To operatorka realizowała połączenie za pomocą przewodu z wtyczką wpinanego w odpowiednie gniazdko. Taki system sprawdzał się w istniejących początkowo niewielkich siatkach składających się z małej liczby abonentów. Automatyczna centrala Strowgera doskonale wpisała się jednak w rosnące pod koniec XIX wieku zainteresowanie komunikacją telefoniczną. Choć początkowo realizowała tylko rozmowy lokalne, w gestii telefonistek pozostawiając wciąż połączenia międzymiastowe, oprócz wymienionych we wstępie zalet dawała możliwość późniejszego rozwoju telekomunikacji opartej na nowoczesnej automatyzacji połączeń. 

Wybierak Strowgera

Wybierak elektromechaniczny Strowgera powstał w 1889 roku (opatentowany został wraz z osprzętem do wybierania numeru w lokalizacji abonenta w roku 1891), a jego działanie polegało na zliczaniu impulsów generując obrót i przesunięcie ramienia wybieraka o żądaną liczbę pozycji - ramię z elektrycznym stykiem obracało się w płaszczyźnie rzędu do momentu trafienia na odpowiedni zestyk, a także podnosiło umożliwiając wybór kolejnych poziomów styków wybieraka.

Pierwszy komercyjny wybierak składał się z matrycy w formacie 10 x 10 pól stykowych dając możliwość ustanowienia połączeń dla setki abonentów. Możliwość ustanowienia połączeń między większą liczbą abonentów została zrealizowana dzięki mechanizmom grupowym (kaskadowym).

Początkowo wybieranie numerów realizowane było za pomocą specjalnych przycisków w telefonach, które jednak szybko zastąpiono wygodniejszą, dobrze jeszcze przez niektórych pamiętaną, okrągłą tarczą z dziesięcioma cyframi. Pierwsze modele telefonów tego typu miały dodatkowo jedenasty otwór w tarczy służący połączeniu z telefonistką w przypadku rozmów międzymiastowych. Klawisze telegraficzne lub tarcza telefoniczna tworzyły ciągi impulsów prądowych włącz-wyłącz odpowiadające cyfrom 1-9 oraz 0 (10 impulsów). Impulsy odbierane były w centrali przez dwustopniowy przełącznik krokowy realizujący obrót w płaszczyźnie poziomej i przesunięcie pionowe wybieraka. System był szybki i skuteczny, o ile po zakończeniu rozmowy pamiętało się o naciśnięciu przycisku zwalniającego mechanizm wybieraka.

Strowger Automatic Telephone Company i pierwsza automatyczna centrala

Aby zrealizować wizję telefonowania bez telefonistek powołano do życia firmę Strowger Automatic Telephone Company, która swą pierwszą centralę opartą na pomyśle Strowgera uruchomiła w La Porte w stanie Indiana 3 listopada 1892 roku. Centrala obsługiwała 75 abonentów i wymagała użycia aparatów telefonicznych z dwoma kluczami typu telegraficznego. Aby wybrać numer i zrealizować połączenie przyciski należało stuknąć odpowiednią ilość razy, co nie było praktycznym i wygodnym rozwiązaniem dla systemu komercyjnego. Tarcza telefoniczna (1896) znacznie usprawniając cały proces stanowiła spore udogodnienie dla użytkowników.

Wczesna reklama obwieszczając “mniej dziewczyn, mniej przekleństw, mniej awarii oraz mniej czekania” zapowiadała dużą zmianę jakościową jaka miała nadejść dzięki nowatorskiemu rozwiązaniu. Nie bez znaczenia była tu także wspomniana gwarancja prywatności i poufności treści prowadzonych rozmów.

Poufność połączenia

Pierwszym systemem masowej telekomunikacji był telegraf. Jego działanie posiadało jednak szereg ograniczeń, nie zapewniając między innymi prywatności przekazu wiadomości. Przesłanie tekstu depeszy wymagało bowiem podania jej treści telegrafiście obsługującemu urządzenie. Tę samą wadę miały także początkowo połączenia telefoniczne. Do chwili opanowania rynku przez automaty Strowgera telefonistki realizujące połączenia mogły swobodnie słuchać rozmów abonentów. Jedynym zabezpieczeniem była w tym przypadku ludzka etyka, system o wątpliwej skuteczności. Biorąc pod uwagę możliwość korumpowania operatorek użytkownicy biznesowi nie uznawali telefonu jako poufnego sposobu przekazywania informacji. Wybieraki Strongera zmieniły obraz sytuacji. Gwarancja prywatności rozmowy przyczyniła się do komercyjnego sukcesu wynalazku Strongera. 

Ogromne zmiany odnotowano oczywiście także w lajfstajlu. Życie towarzyskie zyskało nowy wymiar. Telefon, dzięki automatycznej centrali zapewnił prywatność oraz bezpośredniość kontaktu werbalnego na odległość, ustalając warunki dla wszystkich późniejszych form komunikacji społecznej. 

Losy patentu Strowgera i przyszłość jego centrali

Strowger, nie będąc zainteresowany rozwojem marki, sprzedał swoje patenty w 1896 roku za 1800 dolarów, zaś dwa lata później udziały w firmie za 10 000. Pracownicy spółki kontynuowali działalność i w 1916 roku patenty Strowgera sprzedano Bell Systems za dwa i pół miliona. Strowger nie doczekał jednak tej chwili. Zmarł kilkanaście lat wcześniej, do końca pełniąc funkcje przedsiębiorcy pogrzebowego. Mimo wszystko odszedł jednak jako człowiek zamożny. Podejrzenia o nieuczciwość telefonistki mogły być zatem jak najbardziej zasadne. 

Automatyczne centrale stały się powszechne, były ulepszane i rozwijane, a charakterystyczny stukot wybieraków opartych na pomyśle Strowgera rozbrzmiewał jeszcze w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia.