Clockpunk - Science-Fiction Wyjaśnione

Steampunk narodził się z cyberpunku, poniekąd po to, aby być odskocznią od nieco już wtórnego i ponurego poprzednika. Niemniej jednak popularność steampunku jako podgatunku science-fiction, który czerpał z estetyki przeszłości, zaowocowała powstaniem innych podgatunków tego typu, które obierały sobie za cel inne epoki niż wiktoriański XIX wiek. Jednym z takich podgatunków jest clockpunk.

Clockpunk opiera się o naukę i technologię renesansu i baroku – epok, które dały nam heliocentryzm, szeroko pojęty humanizm, odkrycia geograficzne i naukowe. Sama nazwa sugeruje mechanizmy zegarowe, pełne trybików, żyroskopów, kół zębatych i przekładni, ale technologia clockpunku czerpie również ze szkiców Leonarda da Vinci (stąd, na przykład, machiny latające mają charakterystyczne skrzydła z płócien). Clockpunkowi nieobce są też autmatony – mechaniczne kukiełki, które po uruchomieniu wykonują konkretną rutynę, po czym wyłączają się. Napęd może być wodny albo powietrzny, a nawet opierać się o nakręcanie kluczem, ale ponieważ takie rozwiązania z punktu widzenia technicznego nie są zbyt realistyczne (w jakiś sposób mechanizmy clockpunkowe wydają się przechowywać więcej energii, niż potrzeba, aby je uruchomić), toteż twórcy sięgają po wyimaginowane źródła napędu związane z alchemią i magią. Biorąc pod uwagę to, że ówcześni naukowcy zajmowali się alchemią, która postrzegana była jako dziedzina jak najbardziej naukowa, można wykorzystać stare teorie alchemiczne i fizyczne jako fundament świata przedstawionego. Jako podgatunek science-fiction clockpunk ma o wiele lżejszy klimat niż steampunk i wymaga od widza tak zwanego „zawieszenia niewiary”, bo zdarza mu się mieszać fantastykę z sci-fi. Elementy tego podgatunku mogą pojawić się też w innych podgatunkach, a sam clockpunk występuje również w alternatywnych wersjach historii renesansu i baroku.

Można powiedzieć, że prekursorem clockpunku była utopia The Description of a New World, Called the Blazing-World (Opis Nowego Świata, Zwanego Płonącym Światem) księżnej Newcastle, Margaret Cavendish; jak również baśń Hansa Chrystiana Andersena o słowiku (gdzie tytułowy słowik po jakimś czasie został zastąpiony mechanicznym ptakiem). Mechaniczne istoty pojawiały się również w opowiadaniu o Conanie Barbarzyńcy Rogues in the House i powieści o Krainie Oz, a tytułowy Upiór w Operze wykorzystywał mechanizmy zegarowe w swoich pułapkach (a także za młodu budował automatony).

Przykładami clockpunku i utworami z jego elementami są, między innymi: komiks Marvel 1602 (gdzie przedstawiono wersje klasycznych superbohaterów Marvela z czasów elżbietańskich), manga Clockwork Planet, film Hugo Martina Scorsese, czy gra Assassin’s Creed II.