Dron - nowe technologie na polu walki

Prowadzenie działań wojskowych z wykorzystaniem robotów powoli przestaje być tematem obecnym tylko w produkcjach science fiction. Eksploatacja bezzałogowych pojazdów bojowych staje się coraz bardziej powszechna. Główną rolę odgrywają tutaj drony, niezwykle groźna i, jak się okazuje, zatrważająco skuteczna broń współczesnego pola walki. 

Powszechna dostępność technologii sprawia, iż dron może stać się także narzędziem w rękach terrorystów i stanowić zagrożenie życia wysoko postawionych oficjeli państwowych, a także ludności cywilnej np. podczas imprez masowych. Scena ataku przeprowadzonego z wykorzystaniem roju dronów w filmie Świat w ogniu jest filmową fikcją, jednak jak uważają eksperci, już dziś technologicznie możliwą do realizacji. O ile jednak w aspekcie ofensywnym drony rozwijane są w ekspresowym tempie, o tyle systemy obronne są jeszcze praktycznie nieobecne.

Konflikt w Górskim Karabachu i skuteczność obrony przed dronami

Konieczność opracowania i wdrożenia planów i systemów zabezpieczających przed atakami dronów stała się obecnie priorytetowa podczas projektowania struktur obronnych. Stało się to szczególnie istotne w kontekście działań wojennych prowadzonych w 2020 roku w Górskim Karabachu.

W konflikcie tym po raz pierwszy na tak szeroka skalę wykorzystane zostały drony bojowe (zastosowane do obserwacji terenu, zdalnego sterowania pociskami i ataku bezpośredniego) walnie przyczyniając się do zwycięstwa odniesionego przez stronę azerską. Raport niemieckiego centrum analitycznego GIDS (German Institute for Defence and Strategic Studies) odsłonił niedostateczne przygotowanie armii niemieckiej na tego typu działania wojenne, jak te prowadzone przez wojska z Azerbejdżanu. Innymi słowy Bundeswehra nie miałaby szans na zwycięstwo w konflikcie z przeciwnikiem wykorzystującym podczas działań operacyjnych drony bojowe oraz typu kamikadze (tzw. drony jednorazowe uzbrojone w materiały wybuchowe). Podobnie jak nie miała szans Armenia. Należy zaznaczyć, iż oprócz braku stosownych technologii defensywnych istotny jest w przypadku tego rodzaju uzbrojenia także czynnik psychologiczny. Widząc bowiem skuteczność ataków azerskich dronów, morale żołnierzy ormiańskich spadało, a nabór ochotników był niewielki, osłabiając tym samym siłę rażenia wojsk Armenii. 

Systemy obrony - problemy z neutralizacją dronów

Konieczność zaprojektowania odpowiednich systemów obronnych jawi się więc jako szczególnie paląca potrzeba. Zadaniem takich systemów jest identyfikacja dronów i w razie stwierdzenia zagrożenia ich neutralizacja. Neutralizacja niewielkich dronów odbywa się najczęściej z wykorzystaniem urządzeń zakłócających pracę układów pozycjonujących (kierunkowych nadajników zakłóceń) oraz systemów łączności z operatorem. Jest to skuteczne w przypadku pojedynczych dronów. Problem pojawia się jednak w momencie zmasowanego ataku kilkudziesięciu mini-dronów, przeciwko któremu nie ma tak skutecznej obrony. 

Postęp w dziedzinie sterowania dużą liczbą latających pojazdów bezzałogowych jest ogromny. Przodują w tym Chiny, które obok systemów wyrzutni na pojazdach, posiadają także rozwiązania umożliwiający skoordynowany lot kilkuset dronów w kategorii stałopłatów, zaś w przypadku rozwiązań wirnikowych istnieją technologie umożliwiające sterowanie nawet kilkutysięcznym rojem tego rodzaju obiektów latających. Dowodem na to są spektakularne pokazy-projekcje ogromnych ruchomych instalacji tworzonych z wykorzystaniem dronów wirnikowych. Liczba obiektów nie jest bez znaczenia w kontekście wykorzystania bojowego takich jednostek (​​przenoszenia materiałów wybuchowych, środków chemicznych, biologicznych, także rozszczepialnych materiałów radioaktywnych). W przypadku dużego roju jakiekolwiek środki przeciwdziałające pojedynczym bezzałogowcom (np. z wykorzystaniem siatki z podczepionym spadochronem) szybko muszą się wyczerpać czyniąc obronę nieskuteczną i praktycznie niemożliwą.

Drony autonomiczne - implementacja sztucznej inteligencji

Drony jawią się obecnie jako broń o wysokim potencjale bojowym. Drony kamikadze są znacznie skuteczniejsze w porównaniu do pocisków rakietowych. O ile bowiem pociski rakietowe wymagają współrzędnych celu, o tyle drony bojowe mogą śledzić swoje cele; mogą być z łatwością zaprogramowane np. do ataku na formację czołgów. Istnieje przeświadczenie, iż obecnie problemem nie jest opracowanie odpowiednich konstrukcji dronów, wyrzutni czy nawet kierowanie dużą liczbą obiektów w roju. Najważniejsze działania toczą się na polu autonomii dronów. Skuteczność stosowanych obecnie systemów jest wysoka, ale może być jeszcze wyższa w przypadku zaimplementowanie układów sztucznej inteligencji. Wydaje się jednak, iż autonomiczne drony bojowe są jak na razie przyszłością. 

Nie znaczy to jednak, iż technologia pozwalająca działać dronom w oparciu o tzw. ​​„inicjatywę systemu” czyli samodzielny wybór jakiejś opcji bez udziału czynnika ludzkiego wymaga dopiero opracowania. Pełna autonomia realizowana dzięki wyposażenie dronów w odpowiednią liczbą możliwych reakcji w kontekście pojawiających się scenariuszy podczas realizacji misji bojowych nie leży już w obszarze fantastyki i opcji niemożliwych. Zdaniem wielu specjalistów technologie tego rodzaju istnieją lub są poważnie zaawansowane, ale żadne zatwierdzone systemy dronów autonomicznych nie osiągnęły jeszcze oficjalnie zdolności operacyjnej. Na przeszkodzie mogą stać decyzje polityczne - ujawnienie posiadania broni mogącej operować z wyeliminowaniem bezpośredniej kontroli realizowanej poprzez czynnik ludzki może być kontrowersyjne w kontekście reakcji opinii publicznej. Z drugiej strony można zastanowić się czy konflikty zbrojne z wykorzystaniem tego rodzaju uzbrojenia zamiast żołnierzy (“naszych chłopców”) nie będą wzbudzać mniejszego oporu społecznego podczas realizacji różnego rodzaju misji “pokojowych” czy działań operacyjnych w obronie określonych “wartości”.

Wracając do kontekstu technologicznego, należy zaznaczyć, iż wyzwaniem w przypadku tego rodzaju “inteligentnych systemów” jest problem autoryzacji - gwarancja bezpieczeństwa i realizacji działań zgodnego z życzeniem dowództwa. Jest to szczególnie istotne w przypadku rozumienia tego typu technologii ​​w kategoriach sztucznej inteligencji – systemów uczących się i samodzielnie podejmujących decyzję w oparciu o autorski scenariusz przebiegu działań zbrojnych. 

Autonomiczne drony są już testowane - odbywają się eksperymentalne loty roju dronów naśladujących i realizujących zadania innych dronów w oparciu o autonomiczne przetwarzanie danych oraz testowe loty autonomicznych dronów, które współpracują z załogowymi jednostkami, a także niezależnie od nich.

Wizja autonomicznych systemów technologii dronów lotniczych stwarza nowe obszary operacyjne dla sił zbrojnych (i nie tylko), zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę możliwość implementacji także innych technologii, np. systemów rozpoznawania twarzy.

Impuls elektromagnetyczny - broń przeciw autonomii dronów działających w roju

Technologiczny potencjał dronów jest ogromny i w dużej mierze jest już wykorzystywany. Tymczasem w ramach systemów obronnych nie istnieją w zasadzie żadne skuteczne formy obrony z wyjątkiem zakłócania elektromagnetycznego. Oczywiście zakłócanie kierunkowe nie jest tu skuteczne. Inteligentne systemy mogą reagować stosownie do sytuacji, rozpraszając rój lub zmieniając kierunek ataku. Rozwiązaniem wydaje się być niezwykle silny wielokierunkowy impuls elektromagnetyczny zdolny do zniszczenia elektroniki pokładowej urządzenia. Póki co, nie ma żadnych informacji na temat posiadania tego typu rozwiązań przez którąkolwiek z narodowych sił zbrojnych. Na polu współczesnego pola walki w dużej mierze wydajemy się być jak na razie wobec dronów bezbronni.