Zuzanna Patkowska 29.04.2020

Steampunk - Science-Fiction Wyjaśnione

Steampunk - Science-Fiction Wyjaśnione
Silnik parowy był jednym z najbardziej rewolucyjnych wynalazków XIX wieku.
Silnik parowy był jednym z najbardziej rewolucyjnych wynalazków XIX wieku.

Wprawdzie pierwsze utwory science-fiction można znaleźć już w okresie oświecenia i regencji (gdzie prekursorką sci-fi nazywa się Mary Shelley), ale tak naprawdę gatunek ten nabrał kształtu dopiero w drugiej połowie XIX wieku, kiedy to rewolucja przemysłowa, rozwój nauk przyrodniczych i społecznych, a także liczne odkrycia związane z dalekimi lądami, sprawiły, że Herbert George Wells i Juliusz Verne przecierali szlaki opowieści science-fiction – od zaginionych lądów i cywilizacji żyjących w niedostępnych miejscach świata, po podróże w czasie i inwazję kosmitów (zwłaszcza Verne uważany jest za ojca science-fiction, a jego twórczość wpłynęła na całe rzesze naukowców, inżynierów, filozofów i pisarzy). Ogólnie rzecz biorąc, czasy wiktoriańskie stanowią jeden z tych bardziej poruszających wyobraźnię okresów historycznych, poniekąd również z powodu powstających wtedy powieści.

Przenieśmy się do lat 80. XX wieku, w których jednym z wiodących podgatunków w science-fiction był cyberpunk. Wtedy to K. W. Jeter – jeden z uczniów Philipa K. Dicka – wymyślił nazwę na nowy podgatunek: steampunk, który miał stanowić dla cyberpunku przeciwwagę.

Przebywający na Dzikim Zachodzie podróżnik w czasie Emmett Brown zbudował sobie karabin snajperski.
Przebywający na Dzikim Zachodzie podróżnik w czasie Emmett Brown zbudował sobie karabin snajperski.

Steampunk charakteryzuje się tym, że powieści osadzone są w alternatywnej wersji XIX wieku, w której technologia opiera się na silniku parowym. Czasami owa technologia ma pewien sens i mieści się w granicach możliwości, a czasami jest ona czymś zupełnie fantastycznym i niemożliwym do zaistnienia (zdarza się też, że w samym świecie przedstawionym działa za sprawą magii albo jakiegoś niezwykłego paliwa). W steampunku występują również urządzenia oparte na mechanice zegarowej. Nieraz w steampunkowej wersji historii pojawiają się maszyny, które są bardziej domeną wieku XX – samochody, czołgi, karabiny maszynowe i snajperskie, bombowce, torpedy… Niektóre utwory w tym podgatunku idą jeszcze dalej i wprowadzają komputery albo roboty (kto pamięta wielkie mechaniczne pająki z Bardzo Dzikiego Zachodu?).

steampunk

Ale steampunk to coś więcej niż technologia! To określona estetyka, która czerpie garściami z dziewiętnastowiecznej mody i designu, tak więc pojawiają się tam kobiety w wiktoriańskich sukniach i gorsetach, oraz mężczyźni w garniturach i cylindrach (na których zamontowane są nieraz gogle). Steampunk nie stroni też od elementów nadnaturalnych, bo wszak w XIX wieku popularny był spirytyzm, a i horrory miały się całkiem dobrze (niektóre steampunkowe utwory korzystają z klimatów typowo lovecraftowskich). Niektóre szalone teorie naukowe i społeczne, popularne w XIX wieku, ale ostatecznie obalone, w steampunkowych utworach są jak najbardziej prawdziwe.

Oczywiście XIX wiek był też okresem burzliwym – okresem imperializmu, nierówności klasowych i wyzysku mniejszości. Niektórzy twórcy pozwalają sobie na omówienie tych problemów, łącząc je z elementami ściśle fantastycznymi (na przykład gra RPG Arcanum: Przypowieść o Maszynach i Magyi porusza temat rasizmu, eugeniki i wpływu rozwijającego się gwałtownie przemysłu na środowisko), a inni skupiają się tylko na dobrej zabawie.

steampunk 2

Jednymi z najbardziej znanych utworów steampunkowych są: komiksy z cyklu Liga Niezwykłych Dżentelmenów, powieść Maszyna Lord Kelvina autorstwa Jamesa Blaylocka (jednego z prekursorów steampunku), manga Fullmetal Alchemist, czy filmy czeskiego reżysera Karela Zemana (m. in. Wyprawa w przeszłość i Przygody Munchhausena).

Steampunk ma też dwa nurty, które związane są z określonymi miejscami akcji: silkpunk łączy steampunkową technologię z realiami krajów Dalekiego Wschodu, a cattlepunk osadza ją na Dzikim Zachodzie.

Napisz komentarz (bez rejestracji)

sklep

Najnowsze wpisy

kontakt