Efekt piezoelektryczny
Zjawisko generacji ładunków elektrycznych na powierzchni niektórych kryształów pod wpływem naprężeń mechanicznych. Wartość tych ładunków jest wprost proporcjonalna do wartości zastosowanego odkształcenia.
Zjawisko po raz pierwszy zaobserwowane zostało w roku 1880 przez braci Curie podczas prac nad własnościami materiałów piroelektrycznych.
Mechanizm powstawania zjawiska
Kryształy wykazujące właściwości piezoelektryczne charakteryzują się niecentrosymetryczną budową podstawowej komórki oraz posiadaniem wiązań jonowych.
- Zjawisko piezoelektryczne proste - pod wpływem naprężenia dochodzi tu do odmiennego co do wartości przesunięcia wypadkowych środków ciężkości dla ładunku ujemnego i dodatniego. Efektem jest polaryzacja elektryczna całego kryształu. Na umieszczonych w materiale elektrodach pojawia się odpowiedni ładunek (pomiędzy elektrodami występuje napięcie).
- Zjawisko piezoelektryczne odwrotne - pod wpływem pola elektrycznego następuje przesunięcie jonów, czyli fizyczne odkształcenie kryształu piezoelektrycznego.
O właściwościach piezoelektryka decydują zarówno kierunek naprężenia, jego wartość, a także tzw. orientacja względem osi krystalograficznych, czyli sposób wycięcia elementu z kryształu. W praktycznym wykorzystaniu znajdują się elementy klejone z fragmentów o różnych orientacjach (tzw. bimorfy).
Zastosowanie
W praktyce wykorzystuje się zarówno proste, jak i odwrotne zjawisko piezoelektryczne (w niektórych urządzeniach zastosowanie znajdują oba). Po raz pierwszy piezoelektryki wykorzystano w konstrukcji nadajników i odbiorników fal dźwiękowych w łodziach podwodnych.
Wśród urządzeń, które stanowią jedną z liczniejszych grup wykorzystujących to zjawisko są przetworniki elektroakustyczne:
- wkładki gramofonowe w starszych typach gramofonów - drgania igły generują napięcia na krysztale i przetworzenie ich na użyteczny sygnał elektryczny,
- głośniki - w tym wypadku stosowano bimorfy: dwie płytki piezoelektryczne generujące kierunkową falę akustyczną,
- mikrofony - w starszych typach mikrofonów; obecnie wyparte przez inne konstrukcje,
- przetworniki dla instrumentów akustycznych - zamieniają falę dźwiękową na sygnał akustyczny, który poddawany jest wzmocnieniu,
- trigger perkusyjny - generowanie i przekaz sygnału w celu odtworzenia przez system odpowiedniego dźwięku.
- sygnalizatory dźwiękowe - warstwa piezoelektryka wraz z membraną stosowana jako miniaturowy sygnalizator dźwiękowy.
Znajdują ponadto zastosowanie w przetwornikach obrazujących, konstrukcjach wag, instrumentach rejestrujących naprężenia, przyrządach USG. Występują także w roli stabilizatorów częstotliwości generatorów kwarcowych, jako elementy filtrów (rezonatory), czy linii opóźniających. Wykorzystywane bywają w generatorach wysokich napięć (transformatory piezoelektryczne) oraz w zapalarkach do gazu i zapalniczkach w roli iskrowników piezoelektrycznych. Znajdują zastosowanie w silnikach sonicznych, w precyzyjnych mikrosiłownikach pozycjonujących położenie instrumentów, jako element układów wtryskiwaczy paliwa, czujników ciśnienia, przyspieszenia czy drgań.
Napisz komentarz (bez rejestracji)