Televisor Bairda - narodziny królowej mediów

O wpływie telewizji na kulturę człowieka napisano już chyba wszystko. Zanim jednak telewizory na dobre zagościły pod strzechą miały miejsce trudne pionierskie początki. Potencjał telewizji nie od początku był bowiem dostrzegany. Jeszcze w 1946 roku Darryl F. Zanuck, hollywoodzki producent, scenarzysta i reżyser prognozował: “Telewizja nie zdoła się utrzymać na żadnym rynku dłużej niż sześć miesięcy. Ludziom w końcu znudzi się patrzenie co wieczór w pudło ze sklejki”. 

Trudne początki

Przekaz obrazów na odległość miał swoich zwolenników, jednak od samego początku słychać było często opinie sceptyczne: “[...] radio nadające ruchome obrazy jest kwestią odległej przyszłości. Trudno powiedzieć czy obecny system znajdzie praktyczne zastosowanie i będzie użyteczny”, głosił komunikat redakcji New York Herald Tribune opublikowany po pierwszej transmisji sztuki telewizyjnej w 1928 roku. Zwolennicy nowego medium nie poddawali się. Dwa lata później BBC przeprowadziło podobną emisję ze studia w Londynie. Wykorzystano wówczas jedną kamerę konstrukcji Johna Logie Bairda, szkockiego wynalazcy, który w 1925 roku dokonał pierwszej publicznej prezentacji telewizora i systemu telewizyjnego przekazu. 

Zanim to jednak nastąpiło Baird musiał przejść trudną drogę ”szalonego wynalazcy”.

Redaktorzy Daily Express, do których zwrócił się Baird w ramach promocji swego wynalazku nawet nie wierzyli wówczas w możliwość istnienia tego rodzaju urządzenia. Potraktowali Bairda jak maniaka: “Idź do recepcji i pozbądź się szalonego człowieka, który tam jest. Mówi, że ma maszynę do oglądania obrazów na odległość! Uważaj - może mieć przy sobie brzytwę" - tak ponoć brzmiały wydane wówczas redakcyjne dyspozycje. Baird nie miał jednak brzytwy. On naprawdę przywiózł ze sobą telewizor.

Televisor Bairda

Do legendy przeszły już materiały użyte do produkcji prototypu “televisor’a”: pudło na kapelusze, igły krawieckie, nożyczki, soczewki do lamp rowerowych, skrzynka po herbacie oraz wosk i klej.

Telewizor zaproponowany przez Bairda należał do konstrukcji elektromechanicznych, które co prawda bardzo szybko zostały zastąpione przez rozwiązania czysto elektroniczne. To jednak dzięki tego typu urządzeniom można było uczestniczyć w pierwszych transmisjach sportowych, wywiadach, spektaklach, programach muzycznych, to właśnie ten rodzaj technologii zrealizował pierwszy transatlantycki przekaz sygnału TV. To dzięki systemom elektromechanicznym telewizja zdążyła zaistnieć w szerokiej świadomości społecznej. Jej późniejszy rozwój bazował na dokonaniach Bairda i jemu podobnych pionierów. 

Konstrukcja elektromechaniczna oznacza układ złożony z elementów elektronicznych i ruchomych podzespołów mechanicznych. Kluczowy w przypadku konstrukcji Bairda był właśnie ten rodzaj komponentu, a była nim tarcza Nipkowa. Obracająca się perforowana w spiralny sposób tarcza była w nadajniku rodzajem skanera, a jej działanie polegało na analitycznym rozłożeniu obrazu, który przesyłany były do odbiornika, gdzie taka sama tarcza dokonywała odwrotnego procesu. Światło kierowane było w studiu przez tarczę na obiekt, a fotokomórka przekształcała przechodzące przez otwory tarczy odbite od obiektu promienie w impulsy elektryczne, które z kolei przesyłane były w formie fali elektromagnetycznej. Docierające do odbiornika fale uruchamiały i modulowały lampę neonową umieszczoną za obracającą się tarczą zasilaną silnikiem elektrycznym, która odtwarzała obraz na ekranie. Podstawowym elementem “ekranu” było w tym wypadku szkło powiększające. Obraz był bowiem bardzo mały i w zasadzie mógł być oglądany przez jedną osobę. Początkowa rozdzielczość takiego obrazu wynosiła 30 linii (później wzrosła do 240) wyświetlanych pionowo (późniejsze systemy robiły to poziomo). Obraz za sprawą lampy neonowej posiadał lekko pomarańczowy odcień, który występował zamiast klasycznej (później) czerni i szarości. Dźwięk odtwarzano za pomocą innego odbiornika umieszczonego jednak w tej samej obudowie.

Pierwsze publiczne pokazy

W 1925 roku Baird był już po fazie warsztatowych eksperymentów. Dokonał transmisji głowy manekina brzuchomówcy „ Stooky Bill ” w 32-liniowym (jeszcze) obrazie skanowanym pionowo, z prędkością pięciu obrazów na sekundę. Transmisję przeprowadził pomiędzy dwoma pokojami na przestrzeni swojego laboratorium. Będąc ciekaw jak poradzi sobie z żywą ludzką twarzą, wykorzystał Williama Edwarda Tayntona, pracownika biurowego, którego wizerunek zrealizowany w pełnym zakresie tonalnym przeszedł w ten sposób do historii.

Po raz pierwszy Baird publicznie zademonstrował ruchomą transmisję obrazów w domu towarowym Selfridges w Londynie podczas trzytygodniowej serii pokazów, która rozpoczęła się w marcu 1925 roku.

26 stycznia 1926 roku Baird przeprowadził pokaz dla członków Royal Institution i reportera z The Times. Była to pierwsza demonstracja systemu telewizyjnego, który mógł skanować, transmitować i wyświetlać na żywo ruchome obrazy w pełnej gradacji tonalnej. Szybkość skanowania wynosząca początkowo 5 obrazów na sekundę zwiększona została do 12,5. 

W 1928 roku miała miejsce pierwsza eksperymentalna transmisja w kolorze. Wykorzystane zostały trzy tarcze wyposażone w kolorowe filtry, oraz trzy źródła światła w systemie naprzemiennego oświetlenia. Tematem transmisji były tym razem kolorowe kapelusze na głowie Noele Gordon, brytyjskiej aktorki i późniejszej prezenterki telewizyjnej. 

Pierwsze transmisje

W 1927 roku Baird dokonał transmisji sygnału telewizyjnego między Londynem a Glasgow. Obraz odbierany był w hotelu Central na dworcu centralnym w Glasgow, i był odpowiedzią na tego typu relację dokonaną między stacjami AT&T Bell Labs, które znajdowały się w Nowym Jorku i Waszyngtonie. 

Założona przez Bairda “Baird Television Development Company Ltd” zrealizowała w 1928 roku pierwszą transmisję przez Atlantyk - sygnał popłynął z Londynu do Hartsdale w stanie Nowy Jork. 

Od 1929 roku także BBC realizować zaczęła swoje programy. Wspomniana na wstępie transmisja z roku 1930 dotyczyła pierwszego spektaklu teatru telewizji na wyspach brytyjskich, sztuki “Człowiek z kwiatem w ustach” Luigi Pirandella. Współpraca Birda z BBC zaowocowała pierwszą plenerową transmisją z wykorzystaniem systemu elektromechanicznego (The Derby w 1931 roku). 

Koniec telewizji elektromechanicznej

Wynalazca tarczy Paul Nipkow nigdy nie zdyskontował swojego projektu. Jego pomysł z powodzenie podjęli jednak Charles Jenkins i John Baird. Jenkins działał na gruncie amerykańskim, gdzie zainaugurował w roku 1928 pierwszą stację nadawczą transmitującą wieczorny program telewizyjny (pięć dni w tygodniu). Stacja zbankrutowała jednak w 1932 roku. Posiadający wsparcie ze strony BBC Baird radził sobie trochę lepiej. Jego elektromechaniczny system transmisji przetrwał do roku 1937; przez ten czas sprzedano około 1000 egzemplarzy odbiornika TV jego projektu. Systemy obu konstruktorów były bardzo do siebie podobne, ponieważ jednak szybko zastąpione zostały telewizją elektroniczną i przeszły do historii, najprawdopodobniej z tego powodu nie doszło do charakterystycznych w takiej sytuacji sporów patentowych. Systemy elektromechaniczne szybko zatem stały się przestarzałe. Transmisje telewizyjne zaczęły być realizowane z wykorzystaniem odbiorników czysto elektronicznych, nad którymi pracował także Baird. Jednak dysektor Farnswortha oraz ikonoskop Zworykina swoje prezentacje miały już w drugiej połowie lat dwudziestych ubiegłego stulecia, a od roku 1926 działał także kompletny system telewizyjny Tihanyiego. Ale, jak mawiał klasyk, to już całkiem inna historia. Historia, która trwa po dzień dzisiejszy, a prognoza Zanuck’a sprawdziła się o tyle, że sklejkę w końcu zastąpiono plastikiem.